Stap 1: Risicobeoordeling en Kaartlegging

Voordat je een noodplan voor irrigatie bij droogte maakt, moet je eerst overzicht krijgen van je risico’s. Zonder kaart en goede indeling weet je niet waar je moet beginnen.

Kaart alle percelen nauwkeurig

• Bodemtype: Zand, klei, veen? Dit bepaalt hoe lang vocht vast blijft.
• Drainageklasse: Goed of slecht doorlatend? Dat beïnvloedt waterlevering en verdamping.
• Worteldiepte: Hoe diep kunnen de belangrijkste gewassen hun water halen? Dit helpt bij het inschatten van droogtestress.

Classificeer gewassen in prioriteitsgroepen

Op basis van economische waarde en gevoeligheid voor droogte zet je gewassen in 4 groepen:

• Categorie A: Hoogste prioriteit. Bijvoorbeeld: pootaardappelen, glasgroenten, fruitbomen.
• Categorie B: Onderhoud op minimaal niveau, zoals mais voor snijvoer, graszaad.
• Categorie C: Kan deels water tekort komen; bijvoorbeeld zetmeelaardappelen op zandgrond.
• Categorie D: Laat gaan als het moet, zoals tijdelijke grasland en bouwland braak.

Maak een inventarisatie van waterbronnen

Noteer alle mogelijke watervoorraden op en rond je bedrijf:

• Eigen putten en bronnen
• Regenwaterbuffers en bassins
• Naburige waterpartijen of afspraken met buren
• Eventuele alternatieve bronnen zoals gezuiverd grijswater

Met deze eerste stap zet je de basis neer voor een droogteprotocol dat écht werkt. Zonder goed overzicht blijf je spelen met kansen en risico’s. Daarom: eerst kaart, dan actie!

Stap 2: Prioritering van gewassen met handige tabel

Bij een noodplan voor irrigatie bij droogte is het belangrijk om duidelijk te weten welke gewassen je het meeste water moet geven. Daarom gebruik ik een prioriteringsmatrix. Die verdeelt je gewassen in vier categorieën, zodat je snel kunt beslissen waar je water op inzet als het schaars wordt.

Categorie A – Reden om koste wat kost te behouden

Hier horen je meest waardevolle en gevoeligste gewassen bij, bijvoorbeeld:

• Pootaardappelen
• Hoogwaardige fruitteelten
• Glasgroenten met hoge waarde

Deze krijgen prioriteit, ook als het water echt beperkt is. Hier kun je niet zonder water steken.

Categorie B – Minimaal onderhouden

Gewassen die je niet volledig wil laten vallen, maar waarvoor je toch water kunt besparen:

• Mais voor maïssilage
• Graszaadteelt

Geef deze alleen water om schade flink te beperken.

Categorie C – Gedeeltelijk opofferen

Deze gewassen kun je maar deels blijven beregenen:

• Zetmeelaardappelen op zandgrond

Hier kies je ervoor dat je sommige percelen misschien minder water geeft of tijdelijk laat vallen.

Categorie D – Loslaten bij droogte

Tijdelijke graslanden, braakliggende stukken of minder winstgevende gewassen horen bij deze groep. Bij watertekort kun je deze helemaal laten vallen om water te sparen.

Handig overzicht (voorbeeld tabel):

Categorie	Gewassen	Irrigatiestrategie
A	Pootaardappelen, fruit, glasgroenten	Altijd water, geen concessies
B	Mais, graszaad	Minimaal water, beperken
C	Zetmeelaardappelen op zand	Gedeeltelijk beregenen
D	Tijdelijk grasland, braakliggend	Niet beregenen

Met deze prioritering voorkom je dat je water verspilt aan minder belangrijke gewassen. Zo werk je effectief binnen de restricties van een wateronttrekkingsverbod of een droogteprotocol tuinbouw. Op die manier houd je het meeste over van je opbrengst, ook in een droge periode.

Stap 3: Legale alternatieve waterbronnen in 2025

In 2025 zijn er strenge regels rond watergebruik tijdens droogte, maar er zijn nog steeds legale alternatieven voor irrigatie. Hier een overzicht van wat nog is toegestaan en hoe je dit praktisch inzet:

 Opgevangen regenwater

Denk aan buffervaten, bassins of silowateropslag. Dit is vaak de beste en goedkoopste optie voor noodberegening. Zorg dat je opslag ruim genoeg is vóór het droge seizoen begint.

 Behandeld grijswater en effluent

Dit mag je gebruiken, maar alleen mét de juiste vergunningen. Informeer bij je gemeente of waterschap welke regels gelden. Grijswater kan water besparen, maar vergt extra zorg om te voldoen aan kwaliteitseisen.

 Ingekocht drinkwater

Dit is duur en alleen toegestaan voor gewassen in de hoogste prioriteitsgroep (bijvoorbeeld zaaipaprika’s of fruit). Gebruik dit alleen als laatste redmiddel.

 Grondwater uit diepe putten

Dit is mogelijk als je een ontheffing krijgt. Let op: grondwaterstanden zijn vaak al laag, dus vraag tijdig je vergunning aan en overleg met de waterbeheerder.

 Samenwerken met buren en watercoöperaties

Door waterdeling via afspraken of coöperaties kun je soms efficiënter omgaan met schaarse waterbronnen. Informeer naar lokale initiatieven en sluit hierop aan waar mogelijk.

Gebruik deze legale alternatieven in je droogte noodplan om schade te beperken en te voldoen aan de wateronttrekkingsverboden van 2025. Zo houd je oog voor de regels en voorkom je boetes tijdens extreme droogteperiodes.

Stap 4: Technische waterbesparende maatregelen die je meteen kunt toepassen

Om je droogte noodplan effectief te maken, is het slim om direct technische waterbesparende maatregelen te gebruiken. Deze helpen je het waterverbruik flink te verminderen zonder direct opbrengst te verliezen.

Direct toepasbare technieken

Maatregel	Korte uitleg	Verwachte besparing
Sub-surface drip irrigation	Water direct bij de wortels geven, minder verdamping	Tot 40% minder watergebruik
Lagedruk micro-sprinklers	Kleine druppels verspreiden, gericht en zuinig	30-45% waterbesparing
Mulchen (stro, compost, biofilm)	Bodem afdekken tegen uitdroging en onkruid	30-50% minder verdamping
Partial Root-Zone Drying (PRD)	Wisselend water geven op wortelzones (voor fruit en wijnbouw)	Tot 25% water minder, behoud kwaliteit
Anti-evaporatieve sprays & bodemverbeteraars	Laatste veldtesten in 2025 tonen goede resultaten	Extra 10-15% besparing

Waarom deze maatregelen?

• Sub-surface drip en micro-sprinklers verlagen direct het waterverlies door verdamping en drift. Ideaal voor gewassen die gevoelig zijn voor waterstress.
• Mulchen houdt vocht langer vast en beperkt onkruid, wat de concurrentie om water reduceert.
• Met PRD bespaar je water door bewust een deel van de wortels droog te houden, dit voorkomt overbewatering zonder opbrengstverlies.
• Anti-evaporatieve sprays en bodemverbeteraars zorgen dat water langer in de bodem blijft en minder snel verdampt.

Tip

Start met één of twee maatregelen die het beste passen bij jouw akker of kas situatie. Zo zie je snel resultaat en blijf je flexibel in je droogte management.

Deze technieken ondersteunen je noodplan voor irrigatie bij droogte en passen goed bij de Nederlandse omstandigheden waar waterbesparing steeds belangrijker wordt.

Stap 5: Dagelijks & Wekelijks Noodberegeningsschema (Printbare Template)

Bij een droogte is een strak noodplan voor irrigatie essentieel. Hieronder vind je een eenvoudig schema verdeeld in drie fasen, zodat je weet wanneer en hoeveel je moet beregenen.

Fase 1: Pre-verbod

• Wat doen?
  • Sla regenwater op in buffers of bassins.
  • Voorzie de grond van een diepe voorbewatering, zodat het vocht goed in de wortelzone zit.
• Waarom?
  • Zo bouw je een buffer op en voorkom je stress bij gewassen zodra het verbod ingaat.

Fase 2: Niveau 1 Beperking (50% waterreductie)

• Wat doen?
  • Beperk irrigatie tot de helft van de normale hoeveelheid.
  • Prioriteer gewassen volgens de prioriteringsmatrix (categorie A en B krijgen voorrang).
• Waarom?
  • Dit zorgt voor minimale groei en behoud van de belangrijkste gewassen zonder onnodig waterverlies.

Fase 3: Totaal onttrekkingsverbod (Survival-modus)

• Wat doen?
  • Alleen beregenen om directe overleving van topprioriteit gewassen te garanderen.
  • Schrap alle beregening van categorie C en D gewassen.
• Waarom?
  • Focus op overleven, niet op groei. Zo voorkom je onherstelbare schade.

Bodemvocht Triggerwaarden per Gewas

Gebruik tensiometers en bodemvochtsensoren om te bepalen wanneer te irrigeren:

• Fruitbomen & zaden: Beregenen bij bodemvocht onder 60% veldcapaciteit.
• Groenten en maïs: Start bij 50-55% veldcapaciteit.
• Grasland: Alleen bij extreme droogte onder 40%.

Deze meetwaarden helpen je om water zo efficiënt mogelijk in te zetten en te voldoen aan het droogteprotocol tuinbouw.

---

Tip: Download en print onze handige noodberegeningsschema-template. Zo heb je altijd overzichtelijk en handzaam jouw irrigatieschema paraat, ideaal om op kantoor of in de schuur op te hangen.

Door deze fasen te volgen, zorg je voor een praktisch en haalbaar noodplan voor irrigatie bij droogte, rekening houdend met de strengere wateronttrekkingsregels in Nederland.

Monitoringtools en Vroegwaarschuwingssystemen

Goede monitoring is cruciaal in een noodplan voor irrigatie bij droogte. Gelukkig zijn er verschillende gratis Nederlandse tools die je direct kunt gebruiken om inzicht te krijgen in de bodemvochtigheid en droogtestatus:

• Droogtemonitor (Rijkswaterstaat): Deze tool geeft actuele informatie over droogte en grondwaterstanden in jouw regio.
• BeregeningsAdviesApp: Handige app voor real-time irrigatie-advies, afgestemd op lokale weersomstandigheden.
• AHDB Irrigation Guide (NL-adaptatie): Praktische gids voor irrigatiebeheer, speciaal aangepast aan Nederlandse omstandigheden.

Naast deze digitale hulpmiddelen kun je ook investeren in betaalbare sensoren. In 2025 zijn er slimme bodemvochtsensoren beschikbaar die minder dan €300 per hectare kosten. Hiermee meet je nauwkeurig het bodemvocht en voorkom je overbewatering, iets wat belangrijk is bij een waterextractieverbod.

Wil je direct aan de slag met praktische irrigatieplanning en sensortechniek? Neem een kijkje op ProToolbox voor gebruiksvriendelijke oplossingen en advies op maat.

Met deze monitoringtools houd je grip op je watergebruik en zorg je dat je gewassen droge periodes beter overleven.

Financiële steun & verzekeringen 2025–2026

Droogte kan zware financiële gevolgen hebben. Gelukkig zijn er verschillende opties om je risico’s te spreiden en investeringen te ondersteunen.

Updates brede weersverzekering

• Brede weersverzekering dekt nu ook droogteschade beter.
• Uitbetaling sneller bij langdurige tekorten in bodemvocht.
• Premies licht gestegen, maar dekking uitgebreider.
• Let op nieuwe voorwaarden per regio en gewas.

KB-regeling noodfonds droogte

• Voor extreme droogte is er mogelijk een KB-noodfonds (Koninklijk Besluit).
• Geld om schade te beperken en noodmaatregelen te betalen, zoals aanvoer van water.
• Vraag tijdig aan, want budgetten zijn beperkt.

Belastingvoordeel regenwateropslag

• Investeren in regenwateropvang (buffers, bassins, silo\’s) geeft recht op belastingaftrek of subsidies.
• Hierdoor zijn kosten lager en wordt duurzaamheid beloond.
• Check actuele regeling bij je gemeente of waterschap.

Kort overzicht financiële opties

Optie	Wat dekt het	Let op
Brede weersverzekering	Schade door droogte en hitte	Nieuw: betere dekking droogte
KB-noodfonds droogte	Noodmaatregelen en extra kosten	Beperkt budget, aanvraag vereist
Belastingaftrek regenwater	Investering opvangsystemen	Subsidies verschillen per regio

Gebruik deze mogelijkheden om je noodplan voor irrigatie bij droogte financieel haalbaar te maken. Zo sta je sterker wanneer het water schaars wordt.

Checklist: 10 Dingen om Klaar te Hebben Voor 1 Mei

Een goede voorbereiding is essentieel om tijdens droge periodes snel te kunnen schakelen. Hieronder vind je de belangrijkste punten op een rijtje. Print deze checklist uit, lamineer hem en hang hem op in je kantoor of schuur. Zo heb je alles klaar voor het noodplan voor irrigatie bij droogte.

1. Kaart van je percelen

Met alle bodemsoorten, drainageklassen en worteldieptes.

2. Prioritering van gewassen

Categorie A t/m D klaar volgens je prioriteitenmatrix.

3. Waterbronnen overzicht

Alle mogelijke alternatieve waterbronnen in kaart gebracht.

4. Vergunningen en regelgeving

Check welke alternatieve waterbronnen toegestaan zijn in 2025.

5. Materiaal voor waterbesparing

Sub-surface druppelaars, mulching-materiaal, anti-evaporatieve sprays klaarleggen.

6. Sensoren en meetapparatuur

Tensiometers, bodemvochtsensoren en apps geïnstalleerd en getest.

7. Irrigatieschema’s voorbereid

Fases en waterreducties duidelijk uitgesplitst uitgewerkt.

8. Noodberegeningsplan

Met instructies voor wie wat doet bij watertekort.

9. Financiële regelingen

Inzicht in subsidies, verzekeringen (KB regeling droogte 2025) en mogelijk noodfonds.

10. Communicatieplan

Afspraak met collega’s, leveranciers en buren over watergebruik en -deling.

Met deze tien punten ben je klaar om efficiënt en verantwoord te handelen bij droogte. Begin op tijd met voorbereiden, zodat je geen kostbare irrigatietijd verliest.